Marketing Ra Đời Khi Nào? Toàn Bộ Lịch Sử & Phát Triển

Marketing là một khái niệm rất quen thuộc trong đời sống hiện đại, nhưng không phải ai cũng biết marketing ra đời như thế nào và phát triển ra làm sao. Việc hiểu rõ về lịch sử và các giai đoạn phát triển của Marketing không chỉ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về ngành nghề này, mà còn giúp ta áp dụng các chiến lược Marketing hiệu quả hơn. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về lịch sử ra đời của Marketing, các giai đoạn phát triển và những ảnh hưởng của Marketing đối với xã hội và kinh tế.

Lịch sử ra đời của Marketing

Marketing là một lĩnh vực quan trọng trong kinh doanh và được phát triển theo thời gian. Từ khi ra đời cho đến hiện tại, Marketing đã trải qua nhiều giai đoạn phát triển và tác động đến xã hội và kinh tế.

Thuật ngữ “Marketing” bắt đầu được sử dụng vào cuối thế kỷ 19, khi các doanh nghiệp đối mặt với sự cạnh tranh ngày càng khốc liệt do sản xuất hàng loạt. Tuy nhiên, các nguyên tắc marketing đã xuất hiện từ rất sớm, ngay từ thời kỳ giao thương cổ đại. Việc nghiên cứu nhu cầu khách hàng, định vị thương hiệu và sáng tạo chiến lược bán hàng đã được áp dụng từ hàng nghìn năm trước, nhưng chỉ đến khi nền kinh tế công nghiệp phát triển, marketing mới trở thành một lĩnh vực chuyên môn riêng biệt

Marketing được định nghĩa là gì?

Theo American Marketing Association, Marketing được định nghĩa là quá trình tạo ra giá trị cho khách hàng và xã hội thông qua việc tạo lập và quản lý các sản phẩm, giá cả, kênh phân phối và chiến lược quảng cáo để đáp ứng nhu cầu của khách hàng.

Marketing ra đời khi nào?

Marketing đã xuất hiện từ rất lâu, thậm chí từ thời con người mới bắt đầu buôn bán. Nhưng theo ghi nhận, Marketing chỉ thực sự ra đời vào cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20 khi sản xuất hàng loạt được áp dụng. Việc sản xuất hàng loạt dẫn đến sự cạnh tranh khốc liệt giữa các doanh nghiệp, do đó họ cần tìm cách quảng bá để bán sản phẩm của mình.

Hoạt động marketing đầu tiên được áp dụng có thể được tìm thấy từ thời cổ đại, khi các thương nhân sử dụng biển hiệu, ký hiệu đặc trưng để thu hút khách hàng. Một trong những ví dụ sớm nhất là tại thành phố Pompeii (La Mã cổ đại), nơi các quảng cáo được khắc trực tiếp lên tường để giới thiệu sản phẩm và dịch vụ. Đến thế kỷ 15, với sự ra đời của máy in, các doanh nghiệp bắt đầu sử dụng tờ rơi và quảng cáo trên báo để tiếp cận khách hàng rộng hơn.

Dưới đây là những cột mốc quan trọng trong sự phát triển của ngành này:

• Thời cổ đại: Các thương nhân đã biết cách thu hút khách hàng bằng biển hiệu, ký hiệu đặc trưng hoặc rao bán ở chợ. Ở Ai Cập, Hy Lạp và La Mã, người ta còn khắc quảng cáo lên đá hoặc tường.
• Thế kỷ 15-18: Máy in ra đời giúp quảng cáo bùng nổ. Các doanh nghiệp bắt đầu in tờ rơi, quảng cáo trên báo để tiếp cận khách hàng rộng hơn.
• Thế kỷ 19: Marketing dần chuyên nghiệp hơn. Các công ty sử dụng chiến lược tiếp thị bài bản, đặc biệt là trong ngành hàng tiêu dùng.
• Thế kỷ 20: Marketing hiện đại chính thức hình thành với nghiên cứu thị trường, xây dựng thương hiệu và quảng cáo trên radio, TV, báo chí.
• Từ 1990 đến nay: Internet và mạng xã hội đã thay đổi hoàn toàn cuộc chơi. Doanh nghiệp có thể tiếp cận khách hàng dễ dàng hơn qua quảng cáo trực tuyến, email, SEO và cá nhân hóa nội dung.

Marketing ra đời như thế nào?

Marketing ra đời khi con người bắt đầu trao đổi hàng hóa và cần một cách để phân biệt sản phẩm. Trong thời kỳ cổ đại, người Hy Lạp và La Mã đã sử dụng hình dạng đặc trưng của bình amphora để thể hiện nguồn gốc xuất xứ và chất lượng sản phẩm – một hình thức nhận diện thương hiệu sơ khai (Wikipedia).

Bước ngoặt lớn đến vào năm 1450, khi Johannes Gutenberg phát minh ra máy in, giúp doanh nghiệp quảng bá thương hiệu qua sách, tờ rơi và áp phích. Đây là nền tảng cho quảng cáo in ấn sau này.

Vào đầu thế kỷ 20, marketing chuyển sang nghiên cứu hành vi khách hàng thay vì chỉ tập trung vào quảng cáo. Năm 1902, Đại học Pennsylvania lần đầu tiên giảng dạy về marketing, đặt nền móng cho marketing hiện đại (Wikipedia).

Đến những năm 1990, sự bùng nổ của internet và công cụ tìm kiếm đã thay đổi hoàn toàn cách doanh nghiệp tiếp cận khách hàng. Marketing số ra đời với SEO, quảng cáo trực tuyến và phân tích dữ liệu, mở ra kỷ nguyên mới trong ngành tiếp thị (Wikipedia). Ngày nay, marketing không chỉ là quảng bá sản phẩm mà còn hướng đến cá nhân hóa trải nghiệm khách hàng và tối ưu hóa hiệu quả tiếp thị.

Hoàn cảnh xã hội và kinh tế khi Marketing ra đời

Marketing xuất hiện và phát triển trong một bối cảnh xã hội và kinh tế khá đặc thù. Dưới đây là một số yếu tố chính để thúc đẩy sự hình thành của Marketing:

1. Cách mạng Công nghiệp: Sản xuất hàng loạt và công nghiệp hóa từ thế kỷ 18-19 đã tạo ra một lượng lớn sản phẩm cần được tiêu thụ, dẫn đến nhu cầu phát triển các chiến lược tiếp thị để bán lượng hàng hóa đó ở một quy mô lớn hơn.
2. Sự phát triển của thị trường tiêu dùng: Khi các quốc gia trở nên giàu có hơn và tầng lớp trung lưu mở rộng, nhu cầu về các sản phẩm và dịch vụ cũng tăng lên. Điều này tạo ra cơ hội cho các doanh nghiệp tiếp cận và phục vụ thị trường tiêu dùng rộng lớn hơn.
3. Phát triển công nghệ truyền thông: Sự phát minh và phổ biến của báo chí, radio, và sau đó là truyền hình đã cung cấp các phương tiện mới để tiếp cận người tiêu dùng. Điều này cho phép các doanh nghiệp quảng cáo sản phẩm của mình đến người tiêu dùng tiềm năng một cách hiệu quả hơn.
4. Toàn cầu hóa: Sự mở rộng giao thương quốc tế đã tạo ra cơ hội cho các doanh nghiệp tiếp cận các thị trường mới. Điều này yêu cầu các chiến lược tiếp thị toàn cầu, điều chỉnh để phù hợp với các nền văn hóa và thị trường khác nhau.
5. Sự phát triển của khoa học và nghiên cứu thị trường: Các phương pháp nghiên cứu thị trường và khoa học hành vi đã cung cấp cho các nhà tiếp thị các công cụ và thông tin để hiểu rõ hơn về nhu cầu và mong muốn của người tiêu dùng.
6. Cạnh tranh gia tăng: Khi thị trường trở nên bão hòa và cạnh tranh ngày càng khốc liệt, các doanh nghiệp cần phải phát triển các chiến lược tiếp thị sáng tạo để phân biệt mình khỏi đối thủ cạnh tranh.

Marketing xuất hiện ở Việt Nam khi nào?

Marketing tại Việt Nam bắt đầu phát triển từ những năm 1980, khi nền kinh tế mở cửa theo chính sách Đổi Mới (1986). Ban đầu, các hoạt động marketing chủ yếu gói gọn trong quảng cáo truyền hình, báo chí và biển hiệu ngoài trời. Đến những năm 2000, khi Internet phát triển mạnh, marketing số (digital marketing) bắt đầu bùng nổ. Hiện nay, marketing trực tuyến như SEO, quảng cáo Facebook, Google Ads và influencer marketing đang là xu hướng chính, giúp doanh nghiệp tiếp cận khách hàng hiệu quả hơn.

Các giai đoạn phát triển của Marketing

Marketing không phải là một lĩnh vực mới mẻ, nó đã trải qua nhiều giai đoạn phát triển. Vậy marketing đã phát triển như thế nào?

Hoạt động marketing phổ biến qua từng thời kỳ, marketing không chỉ dừng lại ở quảng cáo, mà còn bao gồm nhiều hoạt động khác như nghiên cứu thị trường, xây dựng thương hiệu, quản lý quan hệ khách hàng (CRM) và tối ưu hóa trải nghiệm người dùng.

Trong thế kỷ 20, các doanh nghiệp đã bắt đầu áp dụng chiến lược marketing mix (4P: Product, Price, Place, Promotion) để tiếp cận khách hàng hiệu quả hơn. Ngày nay, với sự bùng nổ của công nghệ, marketing kỹ thuật số đang trở thành xu hướng chủ đạo, giúp doanh nghiệp tiếp cận khách hàng thông qua quảng cáo trực tuyến, mạng xã hội và SEO.

Sau đây là các giai đoạn phát triển của Marketing.

Giai đoạn tiền Marketing

Trước khi Marketing được phát triển, các doanh nghiệp chỉ quan tâm đến việc sản xuất và bán hàng. Không có chiến lược quảng cáo hay khuyến mãi đặc biệt để thu hút khách hàng.

Giai đoạn Marketing truyền thống

Giai đoạn này kéo dài từ cuối thập niên 1800 đến giữa thế kỷ 20. Marketing truyền thống chủ yếu tập trung vào quảng cáo và bán hàng.

Giai đoạn Marketing hiện đại

Giai đoạn này bắt đầu từ những năm 1950 đến hiện nay. Marketing hiện đại tập trung vào việc tạo ra giá trị cho khách hàng và xã hội thông qua việc nghiên cứu thị trường, tạo lập sản phẩm, phân phối, định giá và lên chiến lược quảng cáo.

Tương lai phát triển của Marketing

Trong tương lai, Marketing sẽ tiếp tục phát triển với những xu hướng mới nhằm đáp ứng nhu cầu của khách hàng. Một số xu hướng đó bao gồm:

• Marketing kỹ thuật số: Với sự phát triển của công nghệ, Marketing kỹ thuật số sẽ trở thành xu hướng phổ biến trong việc tiếp cận khách hàng. Việc sử dụng các công cụ trực tuyến như website, mạng xã hội, email marketing và quảng cáo trực tuyến sẽ giúp doanh nghiệp tiếp cận được đông đảo khách hàng tiềm năng và tăng cường tương tác với khách hàng hiện tại.
• Marketing mạng xã hội: Trong thời đại mạng xã hội, Marketing xã hội là xu hướng đáng chú ý. Việc sử dụng các nền tảng mạng xã hội để quảng bá sản phẩm và dịch vụ sẽ giúp doanh nghiệp tiếp cận đến đông đảo khách hàng tiềm năng và xây dựng thương hiệu của mình.
• Marketing nội dung: Marketing nội dung sẽ tiếp tục được ưu tiên phát triển với mục đích tạo ra giá trị cho khách hàng thông qua việc cung cấp thông tin hữu ích và giải đáp thắc mắc cho khách hàng. Điều này giúp tăng tính tương tác giữa khách hàng và doanh nghiệp, đồng thời củng cố thương hiệu của doanh nghiệp.

Các giai đoạn phát triển của Marketing trong kinh doanh dựa vào Digital Economy Score (DES)

Các giai đoạn phát triển của marketing kinh doanh có thể được hiểu rõ hơn qua mô hình Chỉ số Kinh tế Số (DES), một công cụ giúp đánh giá mức độ phát triển của nền kinh tế số với 4 giai đoạn chính:

1. Giai đoạn Khởi đầu (Inception)
2. Giai đoạn Khởi nghiệp (Start-up)
3. Giai đoạn Mở rộng (Expansion)
4. Giai đoạn Hợp nhất (Consolidation)

Bên cạnh đó, mô hình này cũng nhấn mạnh các yếu tố quan trọng để thúc đẩy nền kinh tế số, bao gồm Chính sách và Quy định, Cơ sở hạ tầng, Đổi mới sáng tạo và Kỹ năng.

Chỉ số DES không chỉ giúp xác định các giai đoạn phát triển của nền kinh tế số mà còn chỉ ra các ưu tiên quan trọng trong từng giai đoạn để thúc đẩy sự phát triển bền vững, bao gồm việc phát triển chính sách, cơ sở hạ tầng, đổi mới sáng tạo và nâng cao kỹ năng cho người dân.

1. Giai đoạn khởi sinh (DES dưới 24%)

Giai đoạn này, hạ tầng kỹ thuật số của quốc gia còn yếu, chưa có các yếu tố nền tảng như chính sách, hệ thống nhận diện số, mạng lưới đại lý và dịch vụ tài chính số. Các dịch vụ chủ yếu chỉ xoay quanh viễn thông và Internet, còn các dịch vụ tài chính số gần như chưa có. Người dân không thể sử dụng công nghệ để tiếp cận các dịch vụ tài chính hay các dịch vụ khác.

Ví dụ, ở một số quốc gia, trước khi có các dịch vụ như M-Pesa ở Kenya, người dân không thể thực hiện giao dịch qua điện thoại di động vì thiếu hạ tầng tài chính số.

Để vượt qua giai đoạn này, các nhà cung cấp dịch vụ tài chính số cần xây dựng cộng đồng người dùng và mạng lưới đại lý hoạt động hiệu quả. Một số startup có thể tận dụng cơ hội thử nghiệm dịch vụ số trong các lĩnh vực như tài chính, nông nghiệp, năng lượng, y tế, giáo dục và thương mại điện tử. Tuy nhiên, nếu không giải quyết được các vấn đề này, thị trường có thể mắc kẹt ở giai đoạn này trong nhiều năm.

2. Giai đoạn khởi động (DES từ 25% – 49%)

Ở giai đoạn này, hạ tầng kỹ thuật số cơ bản đã được xây dựng, cho phép người dân tiếp cận các dịch vụ số cơ bản, đặc biệt là trong lĩnh vực thanh toán và tài chính. Một số nhà cung cấp dịch vụ tài chính bắt đầu phục vụ những người chưa có tài khoản ngân hàng, giúp việc giao dịch qua điện thoại trở nên dễ dàng hơn. Tuy nhiên, các sáng tạo trong lĩnh vực này vẫn còn mới mẻ, với các startup và vườn ươm khởi nghiệp đang thử nghiệm mô hình dịch vụ.

Ví dụ, tại Việt Nam, các dịch vụ ví điện tử như MoMo hay ZaloPay bắt đầu xuất hiện và phát triển, giúp người dân dễ dàng thanh toán hóa đơn và nạp tiền. Tuy nhiên, lúc đó, các dịch vụ này chủ yếu chỉ phục vụ các nhu cầu cơ bản mà chưa mở rộng ra nhiều dịch vụ khác.

Để bước tiếp giai đoạn này, các nhà cung cấp dịch vụ cần đạt được sự cân bằng giữa số lượng khách hàng và hệ thống đại lý, đảm bảo sự hoạt động bền vững. Nếu không giải quyết được các vấn đề này, thị trường có thể vẫn dậm chân tại chỗ trong nhiều năm.

3. Giai đoạn mở rộng (DES từ 50% – 74%)

Khi hạ tầng số đã được ổn định và các hệ thống thanh toán điện tử trở nên phổ biến, hệ sinh thái sáng tạo bắt đầu phát triển. Các doanh nghiệp, fintech, và startup bắt đầu hợp tác để mở rộng dịch vụ số trong nhiều lĩnh vực khác nhau như tài chính, nông nghiệp, năng lượng, y tế, giáo dục, thương mại điện tử. Người dân có thể tiếp cận các dịch vụ số ngoài thanh toán, như dịch vụ y tế trực tuyến, học trực tuyến, hay giao thông thông minh.

Ví dụ, ở Ấn Độ, hệ thống UPI đã giúp người dân dễ dàng thực hiện các giao dịch tài chính trực tuyến. Các dịch vụ này không chỉ phục vụ nhu cầu thanh toán mà còn mở rộng ra các lĩnh vực khác như giao thông, chăm sóc sức khỏe và giáo dục.

Để phát triển vượt bậc, cần có sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính phủ và khu vực tư nhân, khuyến khích sự phát triển của startup, giúp họ tìm kiếm nguồn vốn và chuyên gia phù hợp.

4. Giai đoạn củng cố (DES từ 75% trở lên)

Ở giai đoạn này, người dân có thể dễ dàng tiếp cận và sử dụng các dịch vụ số trong nhiều lĩnh vực như tài chính, mua sắm, y tế, giáo dục, giải trí. Thị trường không còn tập trung vào việc thu hút người dùng mới mà chuyển sang giữ chân khách hàng và nâng cao giá trị dịch vụ.

Ví dụ, tại các nước phát triển như Mỹ hay Hàn Quốc, công nghệ số đã thâm nhập sâu vào cuộc sống hàng ngày. Người dân có thể thực hiện giao dịch tài chính, mua sắm, gọi xe, hay khám bệnh trực tuyến qua điện thoại thông minh. Các công ty lớn như Google, Apple không chỉ cung cấp dịch vụ mà còn liên tục cải tiến trải nghiệm người dùng thông qua công nghệ tiên tiến như AI và dữ liệu lớn.

Giai đoạn này là lúc nền kinh tế số thực sự trưởng thành, giúp thay đổi cách con người làm việc, học tập và giao tiếp trong cuộc sống.

Những ảnh hưởng của Marketing đối với xã hội và kinh tế

Marketing không chỉ ảnh hưởng đến doanh nghiệp và người tiêu dùng, nó còn có những tác động rất lớn đến xã hội và kinh tế.

Lợi ích của Marketing đối với doanh nghiệp và người tiêu dùng

Marketing giúp doanh nghiệp tìm kiếm và thu hút khách hàng tiềm năng, giúp đẩy mạnh doanh số và tăng lợi nhuận. Nó cũng giúp người tiêu dùng có thêm nhiều lựa chọn tốt hơn về sản phẩm và dịch vụ. Ngoài ra, Marketing còn giúp tạo ra một hình ảnh tích cực về thương hiệu và giữ chân khách hàng quen thuộc.

Những tác động xấu của Marketing đến xã hội và người tiêu dùng

Bên cạnh những lợi ích mà Marketing mang lại, nó cũng có thể gây ra những tác động xấu đến xã hội và người tiêu dùng. Nó có thể tạo ra những nhu cầu giả và gây ảnh hưởng đến quyết định mua sắm của người tiêu dùng, đưa ra những thông tin không chính xác hoặc thiếu trung thực để thu hút khách hàng và gây ra những hậu quả xấu đến môi trường.

Những cải tiến trong Marketing để giảm thiểu những tác động xấu

Để giảm thiểu những tác động xấu của Marketing đến xã hội và người tiêu dùng, các chuyên gia Marketing đang cố gắng áp dụng các chuẩn mực về đạo đức trong Marketing, đồng thời cải tiến cơ chế quản lý, giám sát và kiểm tra việc thực hiện các chiến lược Marketing.

Ngoài ra, việc tăng cường đào tạo các nhân viên Marketing cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giúp họ hiểu rõ hơn về đạo đức nghề nghiệp và đưa ra các chiến lược Marketing thực sự có lợi cho cả doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Kết luận

Việc tìm hiểu về sự ra đời và phát triển của Marketing là rất cần thiết. Qua bài viết này, hy vọng bạn đã biết được marketing ra đời như thế nào và những ảnh hưởng của Marketing đối với xã hội và kinh tế, cũng như những cải tiến trong Marketing để giảm thiểu những tác động xấu. Việc áp dụng những cải tiến này trong chiến lược Marketing của mình sẽ giúp các doanh nghiệp tạo ra giá trị cho khách hàng một cách hiệu quả hơn.

Hiểu về sự ra đời và phát triển của marketing giúp doanh nghiệp áp dụng chiến lược phù hợp với từng thời kỳ. BiziSEO hỗ trợ doanh nghiệp tối ưu hóa sự hiện diện trực tuyến, giúp bạn thích nghi với xu hướng marketing hiện đại.

Đồng thời, BiziAds mang đến những giải pháp quảng cáo sáng tạo, hỗ trợ nâng cao hiệu quả tiếp cận khách hàng.

Để học hỏi thêm kinh nghiệm và kiến thức về Marketing, bạn có thể truy cập trang blog của BiziBusiness để đọc các bài viết liên quan đến chủ đề này. Hy vọng rằng những kiến thức và kinh nghiệm được chia sẻ trên trang blog sẽ giúp bạn áp dụng hiệu quả các chiến lược Marketing cho doanh nghiệp mình và đạt được kết quả tốt nhất.

Câu hỏi thường gặp